Những giọt nước mắt của bà con ở xã Đức Phú, huyện Tam Nông đã lăn dài khi Vườn quốc gia Tràm Chim bốc cháy vào chiều ngày 11/6. Theo lời người dân thì từ xưa đến nay, đây là lần đầu tiên xảy ra tình trạng cháy lớn như thế này. Cơ quan chức năng cùng bà con, thanh niên trong làng, xã nhanh chóng có mặt và nỗ lực dập tắt đám cháy. Mỗi gia đình cũng trang bị sẵn phương tiện dập lửa nếu đám cháy lan sang nhà dân. Khung cảnh mịt mù khói lửa này thực sự khiến người ta đứng ngồi không yên.

Trước khi đám cháy khủng khiếp xảy ra và nhanh chóng lan rộng, Vườn quốc gia Tràm Chim là nơi sinh sống của đa dạng động, thực vật suốt bao đời qua. Thị trấn Tràm Chim thuộc huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp, với tổng diện tích hơn 7.500 ha, trải dài qua 7 xã (Tân Công Sính, Phú Đức, Phú Thọ, Phú Thành A, Phú Thành B, Phú Hiệp). Nơi đây là mô hình thu nhỏ đặc trưng của vùng Đồng Tháp Mười với hệ sinh thái đa dạng, thu hút du khách khám phá những nét đặc trưng của miền Tây sông nước.

Vùng đất “sáu tháng đồng khô cỏ cháy, sáu tháng nước ngập trắng đồng” này là nơi phát triển của thảm thực vật phong phú. Tất cả với hơn 130 loài khác nhau. Hệ động vật ở đây nổi bật với hệ chim nước giàu có gồm 233 loài, thuộc 25 chi, 49 họ. Trong đó, 88% được tìm thấy vào mùa khô, chiếm 1/4 tổng số các loài chim đã phát hiện ở Việt Nam. Và đặc biệt là loài Sếu đầu đỏ, lớn nhất trong họ Hạc. Một tài sản thiên thiên vô giá của vườn quốc gia Tràm Chim ở Đồng Tháp.

Hệ cá ở vườn quốc gia Tràm Chim cũng không kém phần phong phú. Vừa đóng vai trò cân bằng sinh thái vừa là nguồn thức ăn cho các loài chim. Trong đó có một số loài cá nằm trong sách đỏ Việt Nam như: cá Còm, cá Mang hổ, cá Ngựa nam, cá Duồng bay, cá Ét mọi, cá Hô,...

Miền Tây sông nước có 2 mùa rõ rệt, là mùa nước và mùa khô. Đến với VQG Tràm Chim, du khách có thể đi theo mùa với những đặc trưng riêng để có thể tự do khám phá:

Mùa nước nổi từ tháng 8 đến tháng 11 âm lịch (khoảng tháng 9 – 12 dương lịch) là mùa du lịch vườn quốc gia Tràm Chim. Khung cảnh ngập nước, xanh tốt, điểm xuyến sắc hồng của hoa sen, hoa súng. Nguồn sản vật trở nên dồi dào và các loài chim như tụ họp về đây dự tiệc.

Mùa nước nổi cũng là mùa sinh sản của các loài chim và đây cũng là cơ hội cho các du khách có dịp tận mắt chứng kiến cuộc sống sinh sôi, nảy nở của những loài chim. Hàng nghìn con chim đua nhau mớm mồi, chăm sóc, bay lượn trong buổi sáng sớm hoặc chiều tà chính là hình ảnh khiến bao người xao xuyến. Đây cũng là minh chứng sống động cho câu nói “Đất lành chim đậu”.

Trong bài viết có tên Tràm chim lại rợp bóng chim, tác giả Ngô Trần Hải An có viết: “Hiện nay ở vườn có đàn mòng két mày trắng đến cả chục ngàn con, ngoài ra có những loài khác như te vàng (di cư từ Nga sang), sả đầu đen, gà lôi Ấn Độ, cồng cộc, điên điển, cò ốc, cò bợ, diều hoa Miến Điện, chích cồ…

Mùa nước nổi, bơi xuồng dọc theo các con mương, rạch, người ta như được chìm giữa thiên nhiên thơ mộng và không khí mát mẻ. Xuồng theo dòng rẽ nước, đưa bạn chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những cánh đồng sen hồng, sen trắng, lúa trời, năng kim,... vươn mình trong nắng. Nhìn lên cao là biết bao cánh chim bay lượn tự do hay những chú chim nhỏ ríu rít khi chim mẹ mớm mồi. Sự thanh bình này cho thấy VQG Tràm Chim là môi trường tốt, trong lành cho hệ động thực vật phát triển.

Từ tháng 1 đến tháng 4 dương lịch hàng năm là mùa khô ở Vườn Quốc gia Tràm Chim. Khoảng thời gian này khi đến đây bạn có thể ngắm nhìn, chiêm ngưỡng nhiều loài hoa đặc trưng nơi đây như hoa Hoàng đầu ấn và hoa Nhĩ cán tím.

Đồng thời, VQG Tràm Chim còn có một mùa nữa được gọi là mùa bông tràm nở. Lúc này, những cây tràm đồng loạt nở hoa vàng, trắng phủ lên dạt rừng vốn mang màu xanh mát. Những bông hoa nhỏ li ti, mỏng manh chen nhau khoe sắc, rụng vàng dưới sông càng khiến du khách có cảm giác như lạc vào thế giới thơ mộng.

Đặc biệt, khi đến đài vọng cảnh, xuồng sẽ dừng hẳn để bạn leo lên tầng cao. Thỏa thích ngắm nhìn toàn cảnh một màu xanh bát ngát của vườn quốc gia Tràm Chim. Thả hồn theo những cơn gió nhẹ mơn man, cảm nhận sự gần gũi với thiên nhiên và thấy lòng bình yên đến lạ.

Đặc biệt du khách được tham gia thu hoạch lúa trời hay còn gọi là lúa ma. Một loài lúa rất đặc biệt vì vào mùa nước nổi, các loài thực vật thân cỏ khác sẽ bị nước nhấn chìm. Chỉ riêng lúa trời là sinh sôi phát triển, nước dâng đến đâu, lúa vươn lên tới đó. Đây sẽ là hồi ức về cuộc sống xa xưa của cư dân Đồng Tháp Mười.

Vào mùa khô từ tháng 12 đến tháng 5 âm lịch (khoảng tháng 1 – 6 dương lịch) là mùa ngắm vũ điệu của sếu đầu đỏ ở vườn quốc gia Tràm Chim. Bởi khác với nhiều loài chim trong vùng, sếu đầu đỏ chỉ kiếm ăn trên mặt đất. Nên vào mùa nước nổi ở Ðồng Tháp Mười thì chúng phải đi kiếm ăn nơi khác. Vì vậy, chỉ có thể ngắm sếu đầu đỏ vào mùa khô, dễ trông thấy nhất là từ tháng 2 – 5 dương lịch hàng năm.

Mùa Hoa Hoàng đầu ấn được xem là “đặc sản” xứ này, thường bắt đầu khoe sắc từ tháng 12 đến tháng 2 hàng năm. Hoa nở đồng loạt từ 11 giờ đến 14 giờ trong ngày. Tạo thàng một thảm hoa vàng rực rỡ, nên thơ, khiến ai đến chiêm ngưỡng đều thích mê.

Hoa Nhĩ cán tím hay còn gọi là Rong ly tím, sống ở vùng đất ngập nước theo mùa tự nhiên. Hoa bắt đầu nở từ tháng Giêng và kéo dài khoảng 30-40 ngày. Là loại thủy sinh chìm, sinh sống những nơi có địa hình thấp và đất ngập nước phèn chua. Thường xuyên lẫn trong quần xã sen súng. Đây là một trong những loài thực vật quý hiếm. Rất quan trọng nhằm duy trì hệ sinh thái của VQG Tràm Chim. Hoa có màu sắc đẹp, tạo cảnh quan kỳ thú cho du lịch. Hoa chỉ nở một lần trong năm.

Sau hành trình khám phá vườn quốc gia Tràm Chim, bạn sẽ có dịp ngồi trên gian nhà lá. Thoáng mát giữa rừng hay các bè nổi. Thưởng thức các món ngon dân dã mang hương vị đồng quê như: cá lóc nướng trui, cá kho bông súng, ốc hấp tiêu, lẩu cua đồng, lươn um sả, chả cá chiên giòn, khô cá lóc, cá trèn, cá chạnh nướng. Nếu các bạn có dịp đến đây đúng vào mùa sen nở thì còn có cơ hội được thưởng thức rất nhiều những món ăn hấp dẫn được chế biến từ sen.

Sau chuyến tham quan tại VQG Tràm Chim, du khách có thể mua quà lưu niệm về tặng cho bạn bè, người thân như: nón tai bèo, áo thun, khăn choàng, các loại ngư cụ (thu nhỏ), cá khô, dưa củ kiệu, sữa hạt sen, mật ong hương tràm,… Mỗi mùa trong năm, VQG Tràm Chim luôn có những điểm thu hút rất riêng. Nhưng tuyệt vời nhất là mùa nước nổi, cây cối xanh tốt và sự phát triển của vạn vật khiến du khách có cảm giác như lạc vào chốn thần tiên thực sự. Việc cháy rừng vào ngày 11/6 đã khiến bao người lo lắng về sự an toàn của chim muông, động thực vật nơi đây.